فرزانه نزاکتی رضاپور؛ مصطفی اسدزاده
چکیده
سیاست ـ سرگرمی را می‌توان نوع جدیدی از ارتباطات سیاسی به شمار آورد که در قالب‌هایی مانند طنز سیاسی، فیلم مستند و نمایش تلویزیونی نمود می‌یابد. در این مقاله، به تحلیل نمونه‌هایی از سیاست - سرگرمی در شبکۀ ماهواره‌ای «من و تو» پرداخته‌ایم. بدین منظور، پنج فیلم مستند این شبکه («از تهران تا قاهره»، «37 روز»، «رضاشاه»، ...
بیشتر
سیاست ـ سرگرمی را می‌توان نوع جدیدی از ارتباطات سیاسی به شمار آورد که در قالب‌هایی مانند طنز سیاسی، فیلم مستند و نمایش تلویزیونی نمود می‌یابد. در این مقاله، به تحلیل نمونه‌هایی از سیاست - سرگرمی در شبکۀ ماهواره‌ای «من و تو» پرداخته‌ایم. بدین منظور، پنج فیلم مستند این شبکه («از تهران تا قاهره»، «37 روز»، «رضاشاه»، «هرگز نخواب کوروش» و «آدرس: بهارستان») که به موضوعات انقلاب اسلامی، نظام جمهوری اسلامی ایران و رژیم پهلوی پرداخته‌اند را انتخاب کردیم. تحلیل گفتمان انتقادی این مستندها نشان داد که انقلاب و نظام جمهوری اسلامی به‌عنوان «دیگریِ» رژیم پهلوی تصویر شده است. امام خمینی(ره) به‌عنوان «دیگریِ» شاه پهلوی و طرفداران شاه و رژیم پهلوی و طرفداران امام (نیروهای انقلابی) نیز با عناصر گفتمانی کاملاً متفاوتی معرفی و تصویر شده‌اند. در این مستندها، رژیم پهلوی و شاه به‌عنوان «ما» (جبهه خودی) و انقلاب، امام و نظام جمهوری اسلامی به‌عنوان «آنها» (جبهه دشمن) تعریف‌شده است. شاه، میراث دار هخامنشیان و کوروش خوانده‌شده و از این طریق، رژیم پهلوی، طبیعی جلوه داده‌شده است. در مقابل، انقلاب اسلامی، نتیجه دخالت بیگانگان و ابرقدرت‌های جهانی خوانده‌شده است. تاریخ سیاسی - اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران نیز، به کشمکش و درگیری انقلابیون بر سر قدرت و تلاش برای از میان بردن مخالف فرو کاسته شده و بر نبود آزادی و تحمل مخالف در نظام جمهوری اسلامی ایران تأکید شده است. در بعضی از این مستندها، به‌صراحت در مورد آیندۀ ایران گفت‌وگو و مخاطب به تلاش برای بازگرداندن رژیم پهلوی تشویق می‌شود. بنابراین، تحلیل گفتمان انتقادی این فیلم‌ها نشان داد که شبکه من و تو، در تلاش برای ترویج و هژمونیک ساختن گفتمان رژیم پهلوی و سلطنت‌طلبان و بدین ترتیب، بخشی از پروژۀ جنگ نرم رسانه‌ای با جمهوری اسلامی ایران است.
شهاب اسفندیاری؛ نیما کاویان
چکیده
نظریه‌پردازان مطالعات فیلم در مورد فیلم «مستند» تعاریف و دیدگاه‌های مختلفی داشته‌اند. عوامل گوناگون فرهنگی و اجتماعی در دوره‌های مختلف تاریخی باعث به‌وجود آمدن پیش‌فرض‌های متفاوتی دربارۀ فیلم مستند شده و انتظارات مختلفی از این فرم سینمایی و تلویزیونی پدید آورده و روند تحولات آن را تحت تأثیر قرار داده است. ازجمله این ...
بیشتر
نظریه‌پردازان مطالعات فیلم در مورد فیلم «مستند» تعاریف و دیدگاه‌های مختلفی داشته‌اند. عوامل گوناگون فرهنگی و اجتماعی در دوره‌های مختلف تاریخی باعث به‌وجود آمدن پیش‌فرض‌های متفاوتی دربارۀ فیلم مستند شده و انتظارات مختلفی از این فرم سینمایی و تلویزیونی پدید آورده و روند تحولات آن را تحت تأثیر قرار داده است. ازجمله این تحولات، دگرگونی شیوۀ بازنمایی واقعیت در فیلم مستند است. در نتیجۀ این تحولات، گونه‌های جدیدی به وجود آمده که تناقضات موجود در ماهیت فیلم مستند را برملا کرده و ادعاهای مستندنمایی را به چالش می‌کشند. ماکیومنتری یکی از همین گونه‌هاست که در سال‌های اخیر نمونه‌های آن در بخش‌های سینمایی و تلویزیونی جهان و ایران افزایش یافته اما دربارۀ آن پژوهش‌های چندانی انجام نشده است. این مقاله با استفاده از یافته‌های یک پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی به این پرسش می‌پردازد که پیدایش سبک ماکیومنتری مبتنی بر چه ابعاد نظری و تاریخی بوده و این سبک چه تغییرات فرمی در بازنمایی واقعیت در فیلم مستند به وجود آورده است. مقاله استدلال می‌کند که ماکیومنتری با بهره‌مندی از تکنیک‌های رایج در هر دو قالب مستند و داستانی، مرزهای این دو را به چالش کشیده و جایی میان آن دو قرار می‌گیرد. علاوه‌بر این، ماکیومنتری با استفاده از تمهیداتی مانند انعکاسی بودن و پارودی، ادعای بازنمایی واقعیت در مستند را واژگون کرده و از این طریق واقعیت‌های پنهان دیگری را در قالبی دیگر آَشکار می‌کند. بدین‌ترتیب این مقاله جایگاه ماکیومنتری در تاریخ تحولات فیلم مستند را تبیین کرده و نشان می‌دهد که این سبک سینمایی چه دگرگونی‌های فرمی در بازنمایی واقعیت ایجاد کرده است.
دوره 10، شماره 24 ، مهر 1393، ، صفحه 104-142
چکیده
فیلم مستند از ابتدای پیدایش، ادعای پیوند با جهان واقع و روایت درباره‌ی آن را داشته است. این روایت که محصول بازنمایی جهان واقع است، به شیوه‌های گوناگونی رخ می‌دهد. اما در شیوه‌ی شاعرانه، آیا بازنمایی، روایت بی‌واسطه واقعیت است؟ کدام ویژگی نسبت «شاعرانه بودن» را به این شیوه اطلاق می‌کند؟ بی‌گمان «تخیل» و «تجسم ذهنیت» ...
بیشتر
فیلم مستند از ابتدای پیدایش، ادعای پیوند با جهان واقع و روایت درباره‌ی آن را داشته است. این روایت که محصول بازنمایی جهان واقع است، به شیوه‌های گوناگونی رخ می‌دهد. اما در شیوه‌ی شاعرانه، آیا بازنمایی، روایت بی‌واسطه واقعیت است؟ کدام ویژگی نسبت «شاعرانه بودن» را به این شیوه اطلاق می‌کند؟ بی‌گمان «تخیل» و «تجسم ذهنیت» مستندساز در روایت و بازنمایی شاعرانه‌ی موضوع مستند، نقش به‌سزایی را ایفا می‌کند. هر اثر هنری دارای نشانه‌هایی هم از «دنیای واقعی» و هم «جهان متن» است. برای پی بردن به جایگاه بیان شاعرانه و تبیین حوزه‌ی کارکردی آن در مستند شاعرانه، ابتدا باید تعریفی از شعر بدهیم و حدود و ثغور آن را مشخص کنیم. این پژوهش به روش تحقیق اسنادی-کتابخانه‌ای صورت گرفته است. دسته‌بندی ویژگی‌ها و شاخصه‌های زیبایی‌شناسانه و تکنیکی، بیان شاعرانه در فیلم‌های مستند، ترسیم ظرفیت‌های بیانی این شیوه در ساخت مستندهای تلویزیونی مطابق با فرهنگ ایرانی-اسلامی و ظرفیت‌های بیانی آن در قالب برنامه‌های آیینی، حماسی و مذهبی در گاه‌شمار مناسبتی برنامه‌های سیمای جمهوری اسلامی ایران، از اهداف این تحقیق به شمار می‌رود. پس از تحلیل موارد نمونه، ویژگی‌های مستند شاعرانه مانند تجربه‌گرایی در کل ساختار فیلم، فضاسازی شاعرانه در نوع روایت، موسیقی، صداگذاری، نورپردازی، صحنه‌پردازی و تدوین پویا به دست آمد. از میان شیوه‌های متنوعی که برای ساخت فیلم مستند به کار می‌رود، تلویزیون می‌تواند بزرگ‌ترین جایگاه کاربرد بیان شاعرانه در مستند باشد و از ظرفیت‌های این شیوه بهره‌برداری کند. به نظر می‌رسد پژوهش در زمینه‌ی شیوه‌ی بیان شاعرانه در فیلم مستند می‌تواند موجب رسیدن به درک روشن‌تری از جایگاه فیلم مستند شاعرانه با توجه به تحولات تکنیکی و گونه‌ای امروز تلویزیون، به دست دهد و علاقه‌ی فیلمسازان مستند را به این زمینه‌ی خاص بیشتر کند.
فتح اله امیری؛ احمد ضابطی جهرمی
دوره 6، شماره 12 ، تیر 1389، ، صفحه 137-164
چکیده
تولید فیلم‌های مستند با موضوع حیات وحش و طبیعت در شبکه‌های تلویزیونی سراسر جهان به جایگاهی از کمیت، کیفیت و رقابت رسیده، که باید از اساس با دیدی کاملاً متفاوت، به پی‌ریزی و طراحی بنای آن اقدام کرد. جدا از خود موضوع که جذابیت خاص خودش را باید داشته باشد، ترکیب تکنیک و هنر در کنار هم، باید به جذابیت این فیلم‌ها کمک کند.
آن‌چه در این ...
بیشتر
تولید فیلم‌های مستند با موضوع حیات وحش و طبیعت در شبکه‌های تلویزیونی سراسر جهان به جایگاهی از کمیت، کیفیت و رقابت رسیده، که باید از اساس با دیدی کاملاً متفاوت، به پی‌ریزی و طراحی بنای آن اقدام کرد. جدا از خود موضوع که جذابیت خاص خودش را باید داشته باشد، ترکیب تکنیک و هنر در کنار هم، باید به جذابیت این فیلم‌ها کمک کند.
آن‌چه در این مقاله بررسی می‌شود، جنبهها و مقولههای فنی برنامهسازی مستند است که پایه واساس تکنیکی استانداردهای جهانی، این گونه از مستندها را معرفی و تشریح می‌کند. فناوری نوین فیلمسازی باعث شده که جهان طبیعی و محیط زیست انسان، حیوانات و گیاهان از زوایای جدید و صحنههایی که پیش از آن دیده نشدهاند، ارائه شود. روشهای گوناگون تصویربرداری، ابزارهای جدید تصویربرداری و پژوهش‌های خاص مستندهای حیات وحش چون رادیو تلهمتری و حتی ابزارهای جدید زندهگیری
حیوانات که با اتصال به سامانههای ماهواره‌ای جهانی، در نوع خود انقلابی در برنامهسازی مستند به‌وجود آوردهاند، در این مقاله معرفی شده‌اند.
شیوا منتظری؛ احمد ضابطی جهرمی
دوره 5، شماره 9 ، مهر 1388، ، صفحه 11-38
چکیده
کوچ و زندگی عشایر ایران از دوره سینمای صامت، مورد توجه فیلمسازان ایرانی و خارجی بوده است. شیوه زندگی عشایر به عنوان نمونه زنده ای از زندگی انسان های هزاره های پیش، جاذبه های تصویری کوچ و ظرفیتی که در دل این موضوع برای جلب نظر مخاطب فیلم نهفته است، تا کنون فیلمسازان زیادی را به تصویر کردن این موضوع سوق داده است. از سوی دیگر، فقر معیشتی ...
بیشتر
کوچ و زندگی عشایر ایران از دوره سینمای صامت، مورد توجه فیلمسازان ایرانی و خارجی بوده است. شیوه زندگی عشایر به عنوان نمونه زنده ای از زندگی انسان های هزاره های پیش، جاذبه های تصویری کوچ و ظرفیتی که در دل این موضوع برای جلب نظر مخاطب فیلم نهفته است، تا کنون فیلمسازان زیادی را به تصویر کردن این موضوع سوق داده است. از سوی دیگر، فقر معیشتی حاکم بر آنان، شرایط را برای اهداف شرق شناسانه و نگاه از بالا به پایین غربی ها به موضوع مورد مطالعه خود، مهیا می سازد.
فیلم های مستند " علف"(1925) و " گوسفندها باید زنده بمانند"(1976) که توسط فیلمسازان خارجی ساخته شده و فیلم های ایرانی " شقایق سوزان"(1341)، " بلوط"(1347) و " تاراز"(1366) از مطرح ترین آثاری هستند که پیرامون ایل بختیاری ساخته شده اند. این فیلم ها به صورت مطالعه موردی در این پژوهش مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند.روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای و اسنادی است. اسنادی که از یک سو فیلم های مستند و از سویی دیگر کتب و نسخ گوناگون را در بر می گیرد. بر اساس نتایج به دست آمده ،فیلم های " بلوط" و " تاراز" بیش از آثار دیگر از معیارهای لازم برای فیلم مردم نگار بهره می برند. عدم بهره گیری کافی از دانش مردم شناسی، نداشتن پیشینه تحقیقاتی لازم، نگاه تصنعی و گاه حماسه پردازانه به کوچ و زندگی عشایر در فیلم های " علف" و " شقایق سوزان" و کاربرد ادبیات شاعرانه در گفتار متن در فیلم "
گوسفندها باید زنده بمانند" از مهم ترین آسیب هایی است که این آثار را از ضوابط و معیارهای علمی فیلم های مردم نگار بی بهره کرده است. ساختار سینمایی قوی، بهره گیری از عنصر درام و کاربرد ترفندهای تماشاگرپسند در فیلم های خارجی ساخته شده پیرامون عشایر بختیاری( خواه از معیارهای مردم نگارانه بهره برده باشند و خواه بی بهره باشند) ، راه را برای تبلیغ ایدئولوژی و تصویر خاصی که از ایران ارائه می دهند؛ هموار می سازد.
