نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی گرایش مسائل ایران، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. (نویسنده مسئول)

2 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، مشهد، ایران

چکیده

این مقاله در پی کشف مفهوم کودکی به کمک یکی از ابزارهای نمادین فرهنگی (برنامه‌های کودک تلویزیون) در دوره‌ای از تاریخ سیاسی ـ اجتماعی ایران است که بیش از هر چیز در کنترل دال­های متعارضی همچون منازعه در عرصۀ سیاسی و هویت­های جدید سبک زندگی در عرصۀ اجتماعی قرار دارد. از رهگذر قرار گرفتن در شبکه‌ای از روابط بینامتنی معنادار با کمک چارچوب نظری «امر سیاسی» نزد شانتال موفه در تلاش است تا حوزه‌های آگونیسمیک موجود در تمایزات آشتی‌ناپذیر میان هویت­های جمعی ما / آن‌ها را کشف کند. روش نشانه‌شناسی پرس و تحلیل واسازی متن دریدا در کشف اشکال هژمونیک (هرچند ناقص و آسیب­پذیر) از هویت­یابی در کودکان و نوجوانان به کار گرفته شده است. چگونگی بازنمایی کودکان در برنامه­های تولیدی تلویزیون ایران و اینکه این بازنمایی آنان را در ارتباط با قدرت حاکم در چه جایگاهی قرار می‌دهد، سؤال پژوهش پیش­رو است. بررسی منازعه معنایی حاکم بر دهۀ هشتاد به بازنمایی دو «دیگری» متفاوت منجر گردید که یکی در نشانه­های غایب سبک جدید زندگی و دیگری در بازنمایی هویت «ما» به‌صورت انتقادی نمایان گشت. گفتمان هژمونیک دهۀ هشتاد نقطه تصمیم­ناپذیر تحلیل متن تلقی گردید. یافته­ها بیانگر بازنمایی کودکان و نوجوانان به‌منظور سوژه سیاسی و قرار گرفتن در جایگاه بالقوه مقاومت یا سازش با قدرت برتر است که رابطه کودک و نوجوان با قدرت سیاسی را درون گفتمان خودانتقادی توضیح می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Poststructural Representation of the Concept of Childhood in Child and Adolescent Programs of the Islamic Republic of Iran Television in the 2000s

نویسندگان [English]

  • Sara Nazif 1
  • Mahdi Najafzadeh 2
  • Rohollah Eslami Shabjare 3

1 Ph.D. Student in Political Science, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. (Corresponding Author)

2 Associate Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

3 Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

This article has been carried out to explore the concept of childhood through one of the most symbolic cultural tools i.e. children television programs in a period of Iranian political and social history that is more than anything in the control of conflicting signifiers such as conflict in politics and identities which occur in the new lifestyle of the social arena. Shantal Mouffe attempts to discover the agonistic domains of irreconcilable distinctions between our and/or their collective identities with the help of the empirical theoretical framework using a network of meaningful intertextual relationships. Press semiotics has been used to discover hegemonic (though incomplete and vulnerable) forms of identity in children. The question of how children are represented in Iranian television production programs and how they represent them in relation to the ruling power is the question of the present article. Investigating the semantic conflict of the 1980s led to the representation of two different ‘others ‘, one critical in the absent signs of the new style of life and the other in the representation of our identities. The hegemonic discourse of the 1980s was considered as the decisive point of textual analysis. The findings indicate the representation of children as a political subject and the potential position of resistance to compromise with superior power that explains the child’s relationship with political power within self-critical discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child
  • Television
  • Sign System
  • Discourse
  • Conflict
آزاد ارمکی، تقی (1395). تغییرات، چالش­ها و آینده خانواده ایرانی، تهران: تیسا.
آفرین، فریده و امیرعلی نجومیان (1389). خوانشی پساساختارگرا از آثار عباس کیارستمی،تهران: علم.
بتلهایم، برونو (1386). افسون افسانه­ها، ترجمۀ اختر شریعت­زاده، تهران: هرمس.
بنت، اندی (1386). فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمۀ لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران: اختران.
پستمن، نیل (1378). نقش رسانه­های تصویری در زوال دوران کودکی،ترجمۀ صادق طباطبائی. تهران: نشر اطلاعات.
تاجیک، محمدرضا و امیر رضائی­پناه (1395). «مبانی نقد و بازاندیشی جامعه‌شناسی سیاسی در اندیشه ژاک رانسیر، امر اجتماعی در عصر پساجهانی شدن»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 2:  118 ـ 87.
تقی­پور، فائزه؛ سپهر خلجی و آسیه معینی (1397). «بازنمایی ابعاد هویت فرهنگی درمجموعه پویانمایی باب اسفنجی»، فصلنامه رسانه­های دیداری و شنیداری، شماره 28: 150 ـ 121.
جلائی­پور، محمدرضا (1392). جامعه­شناسی ایران، جامعه کژ مدرن، تهران: نشر علم.
جیمز‚ آلیوس و کریس جنکس و آلن پروت (1393). جامعه­شناسی دوران کودکی نظریه­پردازی درباره دوران کودکی، ترجمۀ علیرضا کرمانی و علیرضا ابراهیم‌آبادی، تهران: ثالث.
چلبی، مسعود (1392). بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران، تهران: نی.
ده­صوفیانی، اعظم (1392). کودکان، پویانمایی و تلویزیون، تهران: پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات، مرکز پژوهش­های اسلامی صداوسیما.
ذکایی، محمدسعید و مریم امن­پور (1391). درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران. تهران: تیسا.
راودراد، اعظم و مانیا عاله­پور (1395). «تحول بازنمایی دیگری در پویانمایی­های برنده جایزه اسکار»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات فرهنگ  ـ ارتباطات، شماره 36: 105 ـ 85.
رحمانیان، محمد (رحمانیان، م). (1387). بلندگوهای افسانه­ای، به تهیه­کنندگی مهدی شایقی حق، ایران: شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی ایران. از             
ریتزر، جورج (1392). نظریه جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران: علمی.
ساسانی، فرهاد (1389). معناکاوی، به‌سوی نشانه­شناسی اجتماعی، تهران: علم.
سالمی، آزاده (1394). هویت­های کودکی در برنامه کودک تلویزیون. تهران: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش و سنجش افکار.
سپهران، کامران (1388). تئاترکراسی در عصر مشروطه 1304 ـ 1285، تهران: نیلوفر.
سجودی، فرزان (1388). نشانه­شناسی: نظریه و عمل: مجموعه مقالات، تهران: علم.
سعدی، مصلح­بن عبدالله (1373). بوستان سعدی، تهران: مهتاب.
شایگان­فر، نادر و فرزان سجودی و قاسم تورجی (1397). «واکاوی نحوه شکل­گیری مفهوم «خود و دیگری» در پویانمایی بن تن با تکیه بر روش فنی جان فیسک و پنج سطحی رولان بارت»، فصلنـامه پـژوهش­های ارتباطی، (پیاپی 94)، شماره 2: 154 ـ 129.
شعبان­دخت، علی­اصغر (1390). تربیت کودک از منظر آموزه­های دینی، قم: مشهور.
ضیمران، محمد (1382) درآمدی بر نشانه­شناسی هنر. تهران: قصه.
طهماسب، ایرج (مولایی، م و جبلی، ح) (1389 ـ 97). کلاه قرمزی نوروزی، به تهیه‌کنندگی حمید مدرسی. ایران: شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی ایران.
                                           از http://www.doostihaa.com و سایت ftp://ftp.um.ac.ir
فاضلی، نعمت­الله (1387). مدرن یا امروزی شدن فرهنگ ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فرقانی، محمدمهدی و ستاره محمدکمال (1396).بازنمایی جنسیت در برنامه­های تلویزیونی مقایسه مجموعه کلاه­قرمزی و پویانمایی شش قهرمان. زن در فرهنگ و هنر، شماره 1:  48 ـ 27.
فولر، گراهام (1377). قبله عالم ژئوپلیتیک ایران. ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
قاضی­مرادی، حسن (1391). در فضیلت مدنیت نگاهی به نامدنیت­های سیاسی ـ اجتماعی در ایران. تهران: کتاب آمه.
قهرمان­پور، رحمن (1396). بررسی چهاردهه تحول خواهی در ایران، تهران: روزنه.
کوثری، مسعود (1393). کوته نوشته­های وایبری. تهران: تیسا.
کرایب، یان (1378). نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ اول، تهران: آگاه.
گونتر‚ بری و جیل مک آلر (1380). کودک و تلویزیون، ترجمۀ نصرت فتی، تهران: سروش، کانون اندیشه پژوهش­های سیما.
مایال، بری (1395). تاریخچه جامعه­شناسی کودکی، ترجمۀ حسام حسین­زاده، تهران: نشر اینترنتی رهایی.
متولی، مرتضی (برزگر، ح و قاسم­خانی، م). (1384). مسافری از گرونگول، به تهیه­کنندگی سید جواد فرزین­فر و سید جلیل فرزین­فر. ایران: شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی ایران. از
محمدی ­نژاد، مازیار (1398). تحلیل فیلم پویانمایی شهر راز از منظر روانشناسی کودک و نوجوان. بازیابی شده در 10 آذر 1398، سایت به نشانی                           https://xagrosfilm.ir/blog-item
مرکز بررسی­های استراتژیک ریاست جمهوری (1396). گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک از تصویر ایران در جشنواره سی و ششم فیلم فجر؛ ایران در سینمای ایران [گزارش]. بازیابی شده در 12 مهر 1397، سایت به نشانی:                                                               http://www.css.ir
مسعودی، شیوا (1389). «تبیین جامعه­شناختی عناصر کارناوالیته در نمایش­های عصر ناصری»، جامعه­شناسی هنر و ادبیات، شماره 2، 196 ـ 167.
موفه، شانتال (1390). درباره امر سیاسی، ترجمۀ منصور انصاری، تهران: رخداد نو.
موفه، شانتال (1392). بازگشت امر سیاسی، ترجمۀ عارف اقوامی مقدم، تهران: رخداد نو.
مولوی، جلال­الدین محمدبن محمد (1373). مثنوی معنوی، تهران: علم.
نجف­زاده، مهدی و اطهری، حسین (1391). «نشانه­های پست­مدرن در کارتون­های ایرانی؛ تحلیل نشانه­شناختی کارتون­های آن­شرلی، پسر کوهستان، کیم­باستیل و بن­تن»، فصلنامه پژوهش­های ارتباطی، شماره 4: 35-4.
یاری، داریوش، محمود طالبیان و سیاوش طالبیان (1388). مدرسه ما. به تهیه­کنندگی بهروز مفید. ایران: شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی ایران. از                http://ifilmtv.com/series/content/29419        
 
Aries‚philippe. (1962). Centuries of childhood‚ new York: Alfred a. knopf.
Bettaney‚ Shona. & Russell w. belk. (2011). Disney discourses of self and other: animality‚ primitivity‚ modernity‚ and postmodernity. Consumption Markets & Culture.Vol. 14, No. 2‚ pp 163- 176.
Chandler‚ Daniel. (2002). Semiotics: the basics‚ USA and Canada: Routledge.
Mouffe‚ Chantal. (2000). The democratic paradox‚ new york: verso.
Peirce‚ Charles.Sanders. (1955). Philosophical writings of Peirce‚ new york: dover Publications.