نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه انیمیشن، دانشکدۀ هنرهای دیجیتال، دانشگاه صداوسیما، تهران، ایران. (نویسندۀ مسئول)
2 دانشجوی دکترای مطالعات رسانه- رادیو و تلویزیون، گروه رادیو و تلویزیون، دانشکدۀ تولید رادیو و تلویزیون، دانشگاه صداوسیما، تهران، ایران.
چکیده
پرمخاطب‌ترین اثر مرتضی مطهری، مجموعه‌کتب «داستان راستان» است. داستان این کتاب‌ها با استناد به احادیث و روایت‌های اسلامی، با زبانی ساده در قالب روایتی جذاب بازنویسی شده و توانسته مفاهیم موجود در دین اسلام را به مخاطبان- خصوصاً کودکان و نوجوانان- به‌خوبی معرفی کند. باتوجه‌به اهمیت این مجموعه در بین کتب اسلامی، هدف این پژوهش، دستیابی به مؤلفه‌های اصلی دراماتیک مجموعه‌داستان‌های این کتاب برای اقتباس در حوزۀ سینمای زنده و انیمیشن است. به این منظور، نگارندگان به روش توصیفی- تحلیلی، با گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و تحلیل کیفی یکی از داستان‌های کتاب به نام «دعای مستجاب» براساس مؤلفه‌های ساختار درام ارسطویی، به تحقیق در این زمینه پرداختند. درام تراژدی از نظر ارسطو در نهایت باعث تزکیه می‌شود و هدف یک اثر هنری دینی همچون «داستان راستان» به عقیدۀ مطهری نیز این است که خواننده دربارۀ آن فکر کند و از فکر خود چیزی بر آن بیفزاید و این امر در نهایت، منجر به یک عمل شود. یافته‌های پژوهش حاکی از آن اسـت کـه کتاب «داستان راستان» با بهره‌گیری از الگوی موفق دراماتیک ارسطویی و ویژگی‌های بارزی همچون کشمکش، زبـان و لحـن، اوج، زمـان و مکـان، گره‌افکنی، تعلیـق، شخصیت‌های کنشگر و ... امکان هرگونـه اقتبـاس و برداشـت تازه را بـرای نگارش فیلم‌نامۀ انیمیشن و دیگرگونه‌های نمایشی برای نویسندگان فراهم می‌آورد؛ ظرفیتی که باید موردتوجه بیشتر هنرمندان قرار بگیرد تا این روایت‌های جذاب اسلامی، در قالب تصویری، برای مخاطبین تلویزیون به بهترین نحو اثرگذار باشند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Capabilities of "Dasten-e Rastan" Stories for Scenario Adaptation Based on Aristotelian Drama
نویسندگان [English]
- Ahmad Soflaei 1
- Reza Sarbakhsh 2
1 Assistant Professor, Department of Animation, Faculty of Digital Arts, IRIB University, Tehran, Iran (Corresponding Author).
2 Ph.D. Candidate in Media Studies - Radio and Television, Department of Radio and Television, Faculty of Radio and Television Production, IRIB University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
"Dastan-e Rastan" (The Story of Pious Men) book series is the most widely-read work of Morteza Motahari. The story of these books has been re-written with reference to the Islamic anecdotes (‘ahadith’) and narratives in simple language and in the form of attractive narratives, and could well introduce the Islamic concepts to the audience; specially the children and teenagers. Due to the importance of this collection among the Islamic books, the aim of the present research is to access the main dramatic parameters of the series’ stories to be adapted for the live and animated cinema. For this purpose, the authors studied that by collecting library data and qualitative analysis of one of the book’s stories called "The Answered Prayer" with the descriptive-analytical procedure and based on the parameters of the structure of Aristotelian drama. According to Aristotle, tragic drama will eventually result in catharsis, and based on Motahari, the aim of such a religious artistic work as Dastan-e Rastan is that the reader thinks about it and adds something to it through his/her thought and this leads to an action. The findings indicate that using Aristotelian successful dramatic pattern and clear features like tension, language and tone, climax, time and place (setting), twist, suspension, proactive characters and the like, “Dastan-e Rastan” provides the possibility of any other new adaptation and interpretation for the writers to write the scenario for animation and other dramatic types; a capacity which should be noticed by the artists more so that these attractive Islamic narratives can be the most influential, in visual form, for the TV audience.
کلیدواژه‌ها [English]
- Morteza Motahari
- Aristotelian Drama
- Dastan-e Rastan
- Adaptation
ارسطو (١٣٧٧). فن شعر (بوطیقا)، (مترجم: عبدالحسین زرین‌کوب)، چاپ چهارم، تهران، بنگاه نشر و ترجمۀ کتاب.
استارمی، ابراهیم (١٣٨٨). «تئاتر ارسطویی با استناد به نمایشنامۀ (ادیپ شهریار) اثر سوفوکل»، مجلۀ نقد زبان و ادبیات خارجی، دورۀ ٢، شمارۀ ٣، پاییز و زمستان، 15-39.
اسماعیلی، حسین (1393). شخصیت‌پردازی شر بر مبنای تفکر اسلامی ( با مطالعۀ موردی: مجموعۀ تلویزیونی معصومیت ازدست‌رفته)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
جوادی آملی، عبدالله (1388). «رسانه در حدیث بزرگان: مرتضی مطهری» ، رواق هنر و اندیشه، شمارۀ 34.
حقیقی کفاش، مهدی؛ محمدیان، محمود؛ تقوا، محمدرضا؛ و اسماعیلی، محمدرضا (1396). «تعیین شاخص‌های معرف محصول فرهنگی هنری ایرانی اسلامی در نظام جمهوری اسلامی»، نشریۀ مطالعات قدرت نرم، سال هفتم، شمارۀ 16، 132-150.
- حنیف، محمد (١٣٨٩). قابلیت‌های نمایشی شاهنامه، چاپ دوم، تهران، انتشارات سروش.
- خزایی، حسین (1388). «ایران معاصر: گفتمانی که قالب شد»، نشریۀ زمانه، شمارۀ 84-85، 16-23.
- داد، سیما، (١٣٧٨). فرهنگ اصطلاحات ادبی، واژه‌نامۀ مفـاهیم و اصـطلاحات ادبـی فارسـی و اروپـایی بـه شـیوۀ تطبیقـی و توصیفی، تهران انتشارات مروارید.
- دیچز، دیوید (1379). شیوه‌های نقد ادبی، (مترجم: محمد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی)، تهران: نشر علمی
- رشاد، علی اکبر (1395). دربارۀ هنر؛ چاپ اول، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- رشیدی، صادق؛ و فهیمی‌فر، علی اصغر (1390). «درام، ویژگی‌های دراماتیک در متون ادب فارسی (نقد تحلیلی کتاب جلوه‌های نمایشی مثنوی)»، نقد ادبی، زمستان 1390، شمارۀ 16 ،183-194.
- رفیعی، علی محمد (1397). بررسی مفاهیم و اصول ادبیات دینی باتکیه‌بر هنر زبان، خبرگزاری کتاب ایران، اخذشده در اردیبهشت 1400، http://www.ibna.ir/vdcftvd0xw6dv1a.igiw.html.
- سبحانی، جعفر (1384). «ویژگی‌های شخصیتی شهید مطهری»، درس‌هایی از مکتب اسلام، سال چهل و پنجم، شمارۀ هفت، 7-22.
- سقایان، مهدی حامد (١٣٧٨). ریختارهای درام ایرانی، چاپ اول، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی .
- سهیلی راد، فهیمه (١٣٨٩). «از ادبیات داستانی تا ادبیات نمایشی»، کتاب ماه هنر، شمارۀ ١٣٩، 66-69.
- شادانلو، پریسا (1386). «بهترین کتابی که خوانده اید، چیست؟»، حافظ، شمارۀ 47.
- شمیسا، سیروش (1381). انواع ادبی، چاپ نهم، تهران: نشر فردوس
- صحرایی، اکبر (1387). «تأثیر ادبیات داستانی انقلاب اسلامی ایران بر ادبیات داستانی معاصر ایران»، کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 136.
- طایفی، شیرزاد؛ پورشبانان، علیرضا (١٣٩٠). «شخصیت‌های نمایشی در هفت پیکر نظامی»، مجلۀ تـاریخ ادبیـات، شـماره ٦٩، پاییز و زمستان، 89-104.
- طوسی، اسدالله (1377). روش‌های تربیت انذار و تبشیر در قرآن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة‌الله‌علیه.
- عیوضی، محمد رحیم (1384). «گفتمان عدالت سیاسی در انقلاب اسلامی»، کتاب نقد، شمارۀ 37 ، 134-150.
- فردی، امیرحسین (1379). «خودباوری وجه تمایز ماست»، پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 20.
- فیستر، مانفرد (1395). نظریه و تحلیل درام، چاپ دوم، تهران: انتشارات مینوی خرد.
- محمدیان، محی الدین (1387). «مصاحبه با فاطمه شیرازی»، نشریۀ سورۀ اندیشه، شمارۀ 39.
- مختارپور، علیرضا (1388). «مولانای قرآن»، خردنامۀ همشهری، شمارۀ 33-34.
- مرادی کرمانی، هوشنگ (1378). «چند پرسش در باب ادبیات دینی کودکان»، پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 18.
- مطهری، مرتضی (١٣٧٦). مجموعه آثار، ج۳، تهران: انتشارات صدرا.
- مطهری، مرتضی (1380). داستان راستان (جلد اول و دوم)، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- معافی غفاری، فرزاد (١٣٨٥). «نگاهی به کلان‌نظریه‌های درام (ارسـطو و برشـت)»، مجلـۀ ره پویـه هنـر، دورۀ دوم، شـمارۀ اول، زمستان، ٣٤-٣٩.
- مکی، ابراهیم (1380). شناخت عوامل نمایش، چاپ سوم، تهران: انتشارات سروش.
- مکی، ابراهیم (١٣٦٦). مقدمه‌ای بر فیلم‌نامه‌نویسی و کالبدشکافی فیلمنامه، چاپ اول، تهران، انتشارات سروش.
- میرصادقی، جمال (١٣٨٥). عناصر داستان، چاپ پنجم، تهران، انتشارات سخن.
- ناظر زاده کرمانی، فرهاد (١٣٨٦)، گزاره‌گرایی در ادبیات نمایشی، چاپ اول، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
- ناظر زاده کرمانی، فرهاد؛ مهجور، پریسا (١٣٨١). «بررسی ساخت‌مایۀ‌های بیان نمایشـی در خسـرو و شـیرین نظـامی»، فصـلنامۀ مدرس هنر، دورۀ ١، شمارۀ ٢، زمستان، 87-102.
- نوروزی، مصطفی (1387). «دربارۀ هنر اسلامی و سینما، سینمای توحیدی»، هفته‌نامۀ پگاه حوزه، ش 248.
- هولتن، اورلی (١٣٧٦). مقدمه‌ای بر تئاتر آینۀ طبیعت، (مترجم: محبوبه مهاجر)، چاپ بیستم، تهران، انتشارات سروش.
- یاری، منوچهر (١٣٧٦). ساختارشناسی درام ایرانی، چاپ اول، تهران، انتشارات حوزۀ هنری.
- Abrams, M.H. (1971). A glossary of literary terms, Holt Rinehart and Winston. New York.
- Freytag, Gustave (2003). Die Technik des Dramas. Berlin: Autorenhaus-Verlag.
- Truby, John (2008). The Anatomy of Story: 22 Steps to Becoming a Master Storyteller. London: Faber&Faber.
- Zimmermann, Bernhard (2003). Sophokles: Die Tragodien kumente. Stuttgart: Reclam.
)