شیوه‌ی بیان شاعرانه در فیلم مستند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

فیلم مستند از ابتدای پیدایش، ادعای پیوند با جهان واقع و روایت درباره‌ی آن را داشته است. این روایت که محصول بازنمایی جهان واقع است، به شیوه‌های گوناگونی رخ می‌دهد. اما در شیوه‌ی شاعرانه، آیا بازنمایی، روایت بی‌واسطه‌ واقعیت است؟ کدام ویژگی نسبت «شاعرانه بودن» را به این شیوه اطلاق می‌کند؟ بی‌گمان «تخیل» و «تجسم ذهنیت» مستندساز در روایت و بازنمایی شاعرانه‌ی موضوع مستند، نقش به‌سزایی را ایفا می‌کند. هر اثر هنری دارای نشانه‌هایی هم از «دنیای واقعی» و هم «جهان متن» است. برای پی بردن به جایگاه بیان شاعرانه و تبیین حوزه‌ی کارکردی آن در مستند شاعرانه، ابتدا باید تعریفی از شعر بدهیم و حدود و ثغور آن را مشخص کنیم. این پژوهش به روش تحقیق اسنادی-کتابخانه‌ای صورت گرفته است. دسته‌بندی ویژگی‌ها و شاخصه‌های زیبایی‌شناسانه و تکنیکی، بیان شاعرانه در فیلم‌های مستند، ترسیم ظرفیت‌های بیانی این شیوه در ساخت مستندهای تلویزیونی مطابق با فرهنگ ایرانی-اسلامی‌ و ظرفیت‌های بیانی آن در قالب برنامه‌های آیینی، حماسی و مذهبی ‌در گاه‌شمار مناسبتی برنامه‌های سیمای جمهوری اسلامی ‌ایران، از اهداف این تحقیق به شمار می‌رود. پس از تحلیل موارد نمونه‌، ویژگی‌های مستند شاعرانه مانند تجربه‌گرایی در کل ساختار فیلم، فضاسازی شاعرانه در نوع روایت، موسیقی، صداگذاری، نورپردازی، صحنه‌پردازی و تدوین پویا به دست آمد. از میان شیوه‌های متنوعی که برای ساخت فیلم مستند به کار می‌رود، تلویزیون می‌تواند بزرگ‌ترین جایگاه کاربرد بیان شاعرانه در مستند باشد و از ظرفیت‌های این شیوه بهره‌برداری کند. به نظر می‌رسد پژوهش در زمینه‌ی شیوه‌ی بیان شاعرانه در فیلم مستند می‌تواند موجب رسیدن به درک روشن‌تری از جایگاه فیلم مستند شاعرانه با توجه به تحولات تکنیکی و گونه‌ای امروز تلویزیون، به دست دهد و علاقه‌ی فیلم‌سازان مستند را به این زمینه‌ی خاص بیشتر کند.

کلیدواژه‌ها