نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، علوم ارتباطات، گروه علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

2 دکتری مطالعات رسانه، دانشگاه استانبول، استانبول، ترکیه.

چکیده

هدف اصلی این تحقیق، شناخت نحوۀ بازنمایی فرهنگ مردم در شبکه­‌های استانی است که با مطالعۀ موردی یکی از برنامه­‌های شاخص رادیو اردبیل، صورت گرفته است. بدین‌منظور با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، 5 قسمت از برنامۀ عصرگاهی «سوزلر، صحبت­لر» (سخن­ها، صحبت‌ها) رادیو اردبیل، مقوله‌بندی و مفهوم‌پردازی شده است. نتایج نشان می‌‌دهد که در این برنامه، عناصر مختلف فرهنگ مردم، هم به‌عنوان میراث فرهنگی و هویت محلیِ جامعۀ هدف، برای مخاطبان محلی بازنمایی می­‌شود و هم به‌عنوان یک راهبرد خلاقانه برای نقد اجتماعی و اشاعۀ سبک زندگی مطلوب، مورد بهره‌برداری قرار می‌‌گیرد. «اخلاق فردی و اجتماعی»، «احترام به طبیعت»، «عشق و مهرورزی» از مفاهیم غالب فرهنگ مردم هستند که در برنامه، بازنمایی شده‌اند. از سوی دیگر، ناهنجاری‌هایی همچون: عدم شایسته­سالاری، عدم دوراندیشی، تنگ‌نظری، بی‌عدالتی، عدم مسئولیت‌پذیری و دوری از عقلانیت، از مواردی هستند که می‌توان آنها را ذیل نقد اجتماعی به‌واسطۀ فرهنگ مردم جای داد. به عبارت دیگر، در برنامۀ مطالعه‌شده، در قالب دیالوگی بین فرهنگ مردم و فرهنگ عمومی، هم ارزش‌ها و هنجارهای موجود در فرهنگ مردم، بازنمایی شده است و هم با نقد ناهنجاری‌های موجود در فرهنگ عمومی، جامعه‌پذیری و اشاعۀ سبک زندگی مطلوب، دنبال می‌شود. نتایج، نشان می‌دهند فرهنگ مردم دارای ظرفیت‌هایی گسترده است که شبکه‌های استانی، علاوه بر معرفی و اشاعۀ آنها به شیوه‌های خلاقانه و متنوع، می‌توانند از این ظرفیت‌ها برای نقادی، آموزش، سرگرم کردن مخاطبان و الگوسازی استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Provincial Channels of IRIB and Representation Strategies of Folklore: From Reflection of Elements to Social Critique in “Ardabil Radio”

نویسندگان [English]

  • sayyedhasan Azari 1
  • Mohammad Bagher Sepehri 2

1 Ph.D in Communication Sciences , Department of Communication Sciences, Social Sciences Faculty, Tehran University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)

2 Ph.D., Media Studies, Istanbul University, Istanbul, Turkey.

چکیده [English]

The purpose of this paper is to study the representation of folklore in the provincial stations of the Islamic Republic of Iran Broadcasting (IRIB). The investigation has been conducted through case study of a prominent program of Ardabil radio station. In order to do that, using qualitative content analysis, 5 episodes of “Sozlar-Sohbatlar” (Talks-Conversations) evening program were conceptualized and categorized. The Findings of the study showed that in this program, folklore (i.e., various elements of the local culture) is represented as cultural heritage and local identity of the targeted community for the local audience, and is also applied as an innovative strategy for social critique and propagating the favorable lifestyle. Individual and social ethics, respecting nature, and love and compassion are among the prevailing concepts of the popular culture which are represented in the program. On the other hand, anomalies such as the absence of meritocracy, foresight, and responsibility, meanness, injustice and irrationality are among the examples that can be categorized under social critique via the folklore. In other words, in the studied radio program, values and norms of the popular culture are represented in form of a dialogue between the folklore and the popular culture, and socialization and propagation of the ideal lifestyle is followed through the critique of the present anomalies. The results suggest that the folklore owns extensive capabilities which can be used by the provincial channels both to introduce and propagate those potentials in creative and diverse ways and to criticize, educate, entertain the audience, and model.          

کلیدواژه‌ها [English]

  • Provincial Channels of IRIB
  • Folklore
  • Representation of Lifestyle
  • Social Critique
  • Ardabil Radio Station
اسمیت، فیلیپ (1387). درآمدی بر نظریۀ فرهنگی (ترجمۀ حسن پویان)، چاپ دوم، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
بابایی، توحید ( 1397). نقش شبکه‌های استانی در توسعۀ فرهنگ بومی: مطالعۀ موردی شبکۀ استانی مازندران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم ارتباطات، تهران: دانشگاه صدا و سیما.
بابایی، سمیه (1390). طراحی راهبردهای مطلوب برای مدیریت خرده‌فرهنگ‌ها در شبکۀ استانی سیمای مرکز قزوین، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ مدیریت رسانه، تهران: دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
پرس، الیزابت ام ( 1393). اثرات رسانه­ای و جامعه (ترجمۀ مهدی منتظرقائم و احسان شاه‌قاسمی). تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیما.
جعفری قنواتی، محمد (1384). تعریف فرهنگ مردم یا تعیین موضوعات آن، کتاب ماه کودک و نوجوان. شمارۀ 91: صص 102- 108.
جعفری، مختار (1396). بررسی بازنمایی فرهنگ کردی در مجموعه‌های تلویزیونی سیمای مرکز کردستان؛ موردمطالعه: «آوای خاک» و «روزگاری در محله»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم ارتباطات، تهران: دانشکدۀ صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دانشکدۀ ارتباطات و رسانه.
حاجی‌زاده میمندی، مسعود (1384). الگوی پژوهش در فرهنگ مردم، یزد: شورای پژوهشی ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد با همکاری انتشارات علم نوین.
حق‌پناه، مهسا ( 1388). میزان پرداختن به فرهنگ بومی و محلی در برنامه‌های عصرگاهی شبکه‌های استانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و رابطۀ آن با میزان آشنایی و علاقه‌مندی برنامه‌سازان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ مدیریت رسانه، تهران: دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
خجسته، حسن (1380). رادیوهای محلی. رادیو، سال دوم، شمارۀ 7، صص4-9.
دهشیری، محمدرضا (1388). رسانه و فرهنگ‌سازی. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، دورۀ دوم، شمارۀ 8، صص 208-179.
رفعتی، امیر (1391). نقش شبکۀ تلویزیونی باران بر ترویج فرهنگ بومی مردم گیلان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم ارتباطات، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
زنجانی، حبیب‌اله، رسول بابازاده و سیف‌اله سیف‌اللهی (1399). تحلیل جامعه‌شناختی گفتمان فرهنگ مردم، قوم آذری از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی، فصلنامۀ مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال بیست و یکم، شمارۀ 50، صص 67-94.
 ساکی، امیر (1387). بررسی نقش شبکۀ استانی افلاک در تقویت فرهنگ بومی استان لرستان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم ارتباطات، تهران: دانشکدۀ صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
سلطانی، علی (1393). سنجش نگرش مردم شهر کرمان نسبت به برنامه‌های فرهنگی شبکۀ استانی سیمای مرکز کرمان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم ارتباطات، تهران: دانشگاه ‌آزاد اسلامی واحد تهران شرق- قیام‌دشت، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
سورین، ورنر و جیمز تانکارد (۱۳۸۹). نظریه‌های ارتباطات (ترجمۀ علیرضا دهقان). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عظیمی‌فرد، فاطمه (1395). بازنمایی عناصر فرهنگ مردم در مجموعه‌های تلویزیونی سیما، فصلنامۀ مردم و فرهنگ، دورۀ اول، سال دوم، شمارۀ 4، صص 39-58.
غفوری، فریبا (1391). نقش رسانه‌های محلی در بازتاب فرهنگ و هویت بومی با بررسی موردی شبکۀ تلویزیونی استانی کردستان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم ارتباطات، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ علوم ارتباطات اجتماعی.
فهیمی‌فر، اصغر و محمدجعفر یوسفیان کناری (1392). قابلیت‌های روایی ادبیات عامیانۀ ایران در اقتباس نمایشی برای تلویزیون و سینما، دوفصلنامۀ فرهنگ و ادبیات مردم، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 156-129.
قبادی، علیرضا (1385). تحلیل جامعه‌شناختی گفتمان فرهنگ مردم قوم ترکمن در ایران معاصر، رسالۀ دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران.
کوثری، مسعود و سیدحسن آذری (1394). تنوع فرهنگی ایران و الزامات سیاست‌گذاری رسانه‌ای؛ مطالعۀ موردی شبکه­های استانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. رسانه، شمارۀ 98، صص 5-24.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش، چاپ دوم، تهران: جامعه‌شناسان.
مشعل روز، حسن (1395). بررسی رابطۀ بین تماشای شبکۀ تلویزیونی افلاک با توسعۀ فرهنگ بومی (فرهنگ لکی شهر نورآباد)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ مدیریت رسانه، تهران: دانشگاه پیام نور استان تهران، دانشکدۀ علوم اقتصادی.
معیار (1389). سیاست‌های برنامه‌سازی صدا و سیمای مراکز، معاونت امور مجلس و استان‌های سازمان صدا و سیما.
مهدی‌زاده، سیدمحمد (۱۳۸۹). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.
نجفی صحنه‌ای، علی (1387). طنز مقدس، بینات، سال پانزدهم، صص 174- 214.
نصرتی، مصطفی (1388). بررسی رابطۀ بین تماشای شبکۀ تلویزیونی استانی کرد با توسعۀ فرهنگ بومی شهر سنندج، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم ارتباطات، تهران: دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
همراز، ویدا، الهام‌سادات حسینی و معصومه اسماعیل‌نژاد (1398). شیوه‌های استفاده از بازی‌های سنتی و بومی ایرانی در تولید مسابقات رادیویی، رسانه‌های دیداری و شنیداری، دورۀ 13، شمارۀ 29، 105-132.
هنینک، مونیکه، اینگه هاتر و آجی بیلی (1394). روش‌های تحقیق کیفی، ترجمۀ علیرضا صادقی و مهدی ابراهیمی، تهران: انتشارات مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما.
یوسفی، احمد (1390). شناخت و کارکرد رادیوهای محلی (مطالعۀ موردی برنامه‌های صدای مرکز سمنان)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ تهیه‌کنندگی، تهران: دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
یوسفی، سارا (1399). تبیین نقش صدا و سیمای استان‌ها در بازتاب هویت‌های قومی و محلی: مطالعۀ موردی صدا و سیمای استان کردستان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ جغرافیای سیاسی، سنندج: دانشگاه پیام نور استان کردستان، مرکز پیام نور سنندج.
Alteid, D. I. (1987). Ethnographic Content Analysis. Qualitative Sociology. 10 (1)
Bronner, Simon J. (2017) Folklore: The Basics, Routledge
Dégh, L. (1994) American Folklore and the Mass Media, Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis.
Elo, s. &  Ynga, SH. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing 62(1), 107–115.
Hjarvard, Stig (2013). The Mediatization of Culture and Society, New York: Routledge.
Hsieh H. F. & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis, Qualitative Health Research, Vol. 15 No. 9, pp 1277-1288.
Klaus, Simona (2010). Folklore in Mass Media: National Garb, Places of Identity and Fairies in (Post) communist Advertising, Study of Slavic Mythological, no 10, 291-306.
Liyanage, Darshana (2013). Folklore and Contemporary Mass Media: An Assessment with Special Reference to Sri Lanka, Journal of Social Sciences and Humanities review, No. 1, V. 1.
Louise Newton, Victoria (2010). Folklore and Advertising: An Examination of Traditional Themes and Motifs in British Twenty- First-Century Television Advertising Campaigns, Folk Life: journal of ethnological studies, Vol. 48 No. 1,  48–62.
Mayring, P. (2000). Qualitative Content Analysis, Forum: Qualitative Social Research (On-line Journal), Volume 1, No. 2.
Mayring, P. (2014). Qualitative content analysis: theoretical foundation, basic procedures and software solution, open access repository (www.ssoar.info).
Sims, Martha C. and Stephens, Martine (2005). Living Folklore; an Introduction to the Study of People and Their Traditions, Utah State University Press.
Thompson, John B. (1995). The Media and Modernity; a Social Theory of the Media, Polity Press.