نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد موسیقی‌شناسی (اتنوموزیکولوژی)، گروه موسیقی‌شناسی (اتنوموزیکولوژی)، دانشکده موسیقی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه موسیقی‌شناسی (اتنوموزیکولوژی)، دانشکده موسیقی، دانشگاه هنر، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

چکیده

تعزیه، به‌عنوان یک آیین مذهبی آهنگین، به شیوه‌های مختلف، امکان استفاده از موسیقی را فراهم آورده است. در پژوهش­های مربوط به موسیقیِ تعزیه، ساختار رویدادهای موسیقایی این آیین، اغلب، براساس مبانی نظری موسیقی کلاسیک ایرانی تحلیل شده­اند. به‌کارگیری این رویکرد مطالعاتی، به­دلیل نادیده گرفتن بسیاری از شیوه‌های استفاده از موسیقی در تعزیه، از جامعیت این پژوهش­ها کاسته است؛ از این رو، انجام پژوهشی جامع در این زمینه، ضروری به ­نظر می­رسد. هدف این تحقیق، شناسایی و معرفی شیوه­های استفاده از موسیقی در تعزیه و چگونگی شکل­گیری آنها است. استفاده از مفهوم کاربرد، از مفاهیم طرح­شده در مطالعات قوم­موسیقی­شناختی، چهارچوب نظری این پژوهش را تشکیل می­دهد. داده‌های این تحقیق، براساس پژوهش میدانی، به شیوۀ مشاهدۀ مشارکتی در محل برگزاری مجالس تعزیۀ قودجان خوانسار، همچنین با استفاده از فایل­های شنیداری- دیداری مجالس اجراشده در این مکان و منابع کتابخانه­ای، گردآوری شده­اند. این تحقیق، بنیادی و کیفی است و به روش توصیف و تحلیل محتوا انجام شده است. یافته‌ها، 10 مورد از موارد  کاربرد موسیقی متمایز در مجالس تعزیۀ قودجان را اثبات می­کند. این ده مورد عبارت‌اند از: اعلام، خطابه، تشریفات، پیش‌خوانی، کار، خویشاوندی، نیایش، سوگ، نمایش و اختتامیه. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Use of Music in Ta’zieh (Case Study of Khānsār’s Ghoddjān Ta’zieh Rituals)

نویسندگان [English]

  • Masoud Abbasi 1
  • Sayyed Hossein Meisami 2

1 M. A. in Musicology (Ethnomusicology), Department of Musicology (Ethnomusicology), Faculty of Music, Tehran University of Art, Tehran, Iran.

2 Associate Professor, Department of Musicology (Ethnomusicology), Faculty of Music, Tehran University of Art, Tehran, Iran. (Corresponding Author)

چکیده [English]

As a musical religious ritual, Ta’zieh has provided the possibility of using music, in different ways. In various studies on Ta’zieh music, the structure of the musical events of this ritual has been analyzed based on the theory of Iranian music. Adopting this approach has reduced the comprehensiveness of such studies by ignoring many ways of using music in Ta’zieh. Therefore, conducting a comprehensive study about that seems necessary. The purpose of this study is to identify and introduce various ways of applying music in Ta’zieh and their formation quality. Applying the concept of Use, one of the concepts proposed in ethnomusicological studies, forms the theoretical framework of this research. The data for this research have been collected based on field study through participant observation at the place of holding Ta’zieh in the Khānsār’s Ghoddjān, by using audio-visual files of the rituals performed in that place and via library resources. This research is fundamental and qualitative and has been done through content description and analysis. The findings prove the existence of ten distinct uses of music in Ghoddjān Ta’zieh rituals which include Announcement, Oration, Ceremonies, Preamble, Work, Kinship, Worship, Lament, Dramatic and Conclusive.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Musical Events
  • Ghoddjān Ta’zieh
  • Music and Performance
  • Ta’zieh Music
 آزاده­فر، محمّدرضا، صادق رشیدی و حمیدرضا رضایی (1393). بنیان­های نظری و عملی موسیقی فیلم با رویکرد سینمای کشورهای اسلامی، تهران: سورۀ مهر.
بیضائی، بهرام (1380). نمایش در ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
پیراوی­ونک، مرضیه و اقدس نیک­نفس (1392). «نقش مخاطب در نگاهداشت شبیه‌خوانی»، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 24: 99-116.
خواجه­نوری، شاهرخ و محمدحسین تمجیدی (1375). موسیقی فیلم، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
خوش­منش، ابوالفضل (1392). «نغمه­های دینی به­مثابه حامی هنرهای آوایی»، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 23: 31-56.
درویشی، محمّدرضا (1373). نگاه به غرب: بحثی در تأثیر موسیقی غرب بر موسیقی ایران، تهران: ماهور.
ریویر، کلود (1379). درآمدی بر انسان­شناسی، ترجمۀ ناصر فکوهی، تهران: نشر نی.
سعدی شاهرودی، محمدجواد (1381). «نقش آهنگ در قرائت کتابهای مذهبی ادیان»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 52 (4): 507- 526.
شایسته، خسرو (1355). «نقش موسیقی ایرانی در تعزیه»، پایان­نامۀ کارشناسی، دانشکدۀ هنرهای دراماتیک، مجتمع دانشگاهی هنر تهران.
شهیدی، عنایت­الله (1380). پژوهشی در تعزیه و تعزیه­خوانی: از آغاز تا پایان دورۀ قاجار در تهران، تهران:  دفتر پژوهش­های فرهنگی با همکاری کمیسیون ملی یونسکو در ایران.
فاطمی، ساسان (1381). موسیقی و زندگی موسیقایی مازندران: مسئلۀ تغییرات، تهران: ماهور.
___ (1387). «فرم و موسیقی ایرانی»، فصلنامۀ موسیقی ماهور، 39: 103-134.
___ (1392). «ریتم: از نقطه­ی صفر تا وزن»، فصلنامۀ موسیقی ماهور، 60: 123-153.
فکوهی، ناصر (1381). تاریخ اندیشه و نظریات انسان­شناسی، چاپ دوازدهم، تهران: نشر نی.
لشکری، امیر و محمود عزیزی­سلدوز (1391). «روضه­خوانی؛ نقل مذهبی- شیعی در ایران و تمهیدهای ادبی- اجرایی آن»، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 18: 174-208.
مجللی، اسماعیل (1395). شبیه­نامه: سیری در چگونگی شکل­گیری تعزیه و تعزیه‌خوانی، تهران: فکر بکر.
مستوفی، عبدالله (1340). شرح زندگانی من، جلد اول و سوم، چاپ دوم، تهران: زوّار.
مسعودیه، محمدتقی (1367). موسیقی مذهبی ایران: موسیقی تعزیه، تهران: سروش.
همایونی، صادق (1350). تعزیه و تعزیه­خوانی، تهران: جشن هنر.
هودیه، آندره (1380). فرم­های موسیقی، ترجمۀ محسن الهامیان، تهران: دنیای نو.
یزدانی، یلدا (1390). «واسونک­های زنانۀ شیراز»، فصلنامۀ موسیقی ماهور، 51 و 52: 237-252.
 
Herskovits, Melville J. (1948). Man and His Works, New York: Alfred A. Knopf.
Lombard, Jacques. (1994). Introduction à l’ethnologie, Paris: Armand Colin.
Merriam, Alan P. (1964). The Anthropology of Music, Northwestern University press.
Nettl, Bruno (1983)( 2nd ed). The study of ethnomusicology: thirty-one issues and concepts, The University of Illinois Press.
Radcliff-Brown, A. R. (1952). Structre and Function in Primitive Society, London: Oxford University Press.
 
منابع شنیداری- دیداری
حسینیۀ حضرت ابوالفضل‌العبّاس قودجان (1398). تعزیۀ شهادت امام حسین(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ شهادت حضرت عبّاس(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ شهادت حضرت قاسم(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ شهادت جناب حرّ، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ شهادت حضرت مسلم(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ شهادت طفلان مسلم(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ شهادت حضرت زهرا(س)، لوح فشرده، اصفهان،ایران.
___ (1398). تعزیۀ بازار شام، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ شهادت امام علی(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ شهادت امام حسن(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398)، تعزیۀ شهادت امام رضا(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398)، تعزیۀ ذبح اسماعیل، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1398). تعزیۀ غدیر خم، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1397). تعزیۀ شهادت امام صادق(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1397). تعزیۀ شهادت حمزه سیّدالشهدا، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1397). تعزیۀ به چاه ­انداختن یوسف، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1397). تعزیۀ پادشاهی یوسف، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1396). تعزیۀ شهادت امام سجّاد(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1396). تعزیۀ جعفر طیّار: جنگ موته، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1396). تعزیۀ جابر در اربعین، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1396). تعزیۀ قانیای فرنگ و پسرفروشی، لوح فشرده، اصفهان،ایران.
___ (1395). تعزیۀ غارت خیمه­ها و دیر راهب، لوح فشرده، اصفهان،ایران.
___ (1395). تعزیۀ شهادت میثم تمّار، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1395). تعزیۀ مرهب: فتح خیبر، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1394). تعزیۀ وفات پیامبر(ص)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1394). تعزیۀ شهادت امام هادی(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1394). تعزیۀ شهادت امام حسن عسگری(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1394). تعزیۀ شاهچراغ، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1393). تعزیۀ وفات حضرت رقیه(س)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1393). تعزیۀ وفات سلمان، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1393). تعزیۀ مارد بن سُدیف، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1392). تعزیۀ شهادت امام جواد(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1392). تعزیۀ  نزول ستاره و عروسی زهرا(س)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1392). تعزیۀ متوکل عبّاسی، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1391). تعزیۀ پشیمانی یزید، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1391). تعزیۀ یحیی و زکریا، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1390). تعزیۀ ملحق­کردن سرها، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1390). تعزیۀ عاق والدین، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1386). تعزیۀ مالک اشتر نخعی، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1386). تعزیۀ شهادت امامزاده داود(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1386). تعزیۀ ایّوب نبی، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1385). تعزیۀ سرداری امام حسن(ع)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1385). تعزیۀ وفات حضرت معصومه(س)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1385). تعزیۀ غزوۀ تبوک، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1385). تعزیۀ امیر تیمور گورکانی، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1383). تعزیۀ چهاریاری، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1381). تعزیۀ جاثلیق نصرانی، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1379). تعزیۀ وداع شهربانو و غارت خیمه­ها، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1379). تعزیۀ حبیب‌بن‌مظاهر، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
___ (1373). تعزیۀ چهل یهودی و طبخ حضرت زهرا(س)، لوح فشرده، اصفهان، ایران.
شهبازیان، فریدون (1373). شبانگاهان، تهران: آوای سپهر.
 
 
 
 
The Uses of Music in Ta’zieh (Case study of Khānsār Ghoddjān Ta’zieh)
Masoud Abbasi; M. A. in Musicology (Ethnomusicology), Department of Musicology (Ethnomusicology), Music Faculty, Art University, Tehran, Iran.
 
Sayid Hosein Meisami; Associate Professor, Department of  Musicology (Ethnomusicology), Music Faculty, Art University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)