نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

2 دانشیار دانشکده ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

چکیده

اهمیت دوران کودکی در هویت‌یابی و نیز تلاش مخاطبان کودک در شناخت رمزگان‌های دیگر فرهنگ‌ها، این پژوهش را بر آن داشت تا عملکرد شبکه کودک را در شش ماهه دوم سال 96 به صورت تمام شماری و با استفاده از «نشانه‌شناسی فرهنگی لوتمان»، در شکل‌گیری فرایند دیگری‌سازی به مثابه اقدامی ضد هژمونیک و همچنین تثبیت هویت فرهنگی «خود» بررسی نماید. یافته‌ها نشان می‌دهد گفتمان غرب در برخی موارد حضور خود در سپهر نشانه‌ای فرهنگ اسلامی ایرانی را تحمیل کرده است. چون مفروض پژوهش دیگری غربی را در حکم پادفرهنگ می‌داند، لذا ضعف در فرایند دیگری‌سازی را به مثابه تعامل فرهنگی نمی‌شناسد. شبکه، نماینده الگوی مبتنی بر «هم خود و هم دیگری» است. یعنی به جای الگوی «خود‌ـ دیگری قطبیده» از الگوی «خودـ دیگری آمیخته» بهره می‌برد. بر مبنای نظریه اومولت، برنامه‌های تولیدی، رویکردی محافظه‌کارانه نسبت به مسائل پیرامونی و جامعه داشته و بیشتر بر تاریخ و سنت تأکید دارند. در مقابل برنامه‌های تأمینی بر مؤلفه‌های جامعه‌پذیری، ثروت، قدرت و سبک زندگی تمرکز داشته‌اند. یکی از شیوه‌های مؤثر شبکه کودک به عنوان راهکاری ضدهژمونیک برای غیریت‌سازی، بهره‌مندی از سازوکارهای ترجمه فرهنگی در برنامه‌های تأمینی خارجی است. در این مسیر فرایندهای تکرار و خلاقیت به خوبی در شبکه به کار گرفته شده است، اما لازم بود عوامل فرهنگی «خود» و «دیگری» از طریق مکانیزم‌های طرد و جذب به کار گرفته می‌شد تا متون پخش شده ویژگی‌های کاملاً فرهنگ‌بنیاد را برای خودش احراز کند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cultural Semiotics of IRIB Children Network Programs

نویسندگان [English]

  • Reza Farrokhnejad 1
  • Teja Mirfakhraei 2

1 Ph.D. in Communication , Islamic Azad University, Research Sciences Branch

2 Associate Professor, Faculty of Communication, Islamic Azad University, Research Sciences Branch

چکیده [English]

The importance of childhood in finding identity and young audience’s attempt in decrypting signs in other culture encouraged our research team to study the performance of IRIB Children Network programs in the 2nd half of the year 1396, based on Lotman semiotics in creation of other as an anti-hegemonic action and establishing the self culture. Our study shows that western dialectic has targeted and forced itself to the Islamic semiotics shield. Our study presumes the western culture as a pod culture and our weakness in creating the Other is not being recognized as a cultural collaboration. The philosophy of the Network is based on self and also other instead of polarized Self vs Other and its using a mixture of Self and Other. Based on Umwelt theory, children productions have a conservative approach to society and its issues, traditions and history. On the other hand imported media emphasis is on social adherence, wealth, power and lifestyle. One of the most influential anti-hegemonic methods to encourage patriotism is cultural translation of imported Medias. In this case repetition and creativity was used effectively but it was necessary to create cultural Self and Other as an approach to attract and deflect, so that the aired media could have shown the traits of our cultural foundation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • TV
  • IRIB Children Network
  • Children
  • Semiotic
  • Yuri Lotman
  • Semiotics
  • Cultural Semiotics
اکو، امبرتو (1390). مقدمه‌ای بر کتاب جهان ذهن: نظریه نشانه‌شناختی فرهنگ اثر یوری لوتمان، ترجمۀ فرهاد ساسانی، در نشانه‌شناسی فرهنگی؛ مجموعه مقالات ترجمه گروه مترجمان. تهران: نشر علم.
احمدی، بابک(1391). از نشانه‌های تصویری تا متن؛ به سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری، چاپ یازدهم. تهران: نشر مرکز.
ایزد دوست، صدیقه(1390). تحلیل گفتمان فیلم‌های کودک در برنامه تماشاخانه شبکه پنج سیما از روزنه اندیشه های دینی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات دانشگاه صدا و سیما.
پستمن، نیل(1386). زندگی در عیش مردن در خوشی، ترجمۀ صادق طباطبایی، تهران: اطلاعات.
پاکتچی، احمد(1390الف). سخنرانی دوره نشانه‌شناسی، مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع) .
پاکتچی، احمد(1390ب). معناسازی با چینش آشوب در نظم در رویکرد نشانه‌شناسی فرهنگی، در نشانه‌شناسی فرهنگ‌(ی). مجموعه مقالات نقدهای ادبی‌هنری، امیرعلی‌نجومیان، تهران: انتشارات سخن.
پاکتچی، احمد(1383ا). مفاهیم متقابل طبیعت و فرهنگ، در نشانه‌شناسی هنر، مقالات اولین هم‌اندیشی ، به کوشش فرزان سجودی، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
پوسنر، رولان(1390). اهداف اصلی نشانه‌شناسی فرهنگی، ترجمۀ شهناز شاه‌طوسی، در نشانه‌شناسی فرهنگی؛ مجموعه مقالات ترجمة گروه مترجمان. تهران: نشر علم.
توروپ، پیتر(1390). نشانه‌شناسی فرهنگی و فرهنگ، ترجمۀ فرزان سجودی، در نشانه‌شناسی فرهنگی؛ مجموعه مقالات ترجمة گروه مترجمان. تهران: نشر علم.
خمینی، روح‌الله(1385). صحیفه امام، 22 جلد، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
سجودی، فرزان؛  نفیسه عروجی، فرزانه فرحزاد(1390) «بررسی روابط بینامتنی در ترجمه بینانشانه‌ای فیلم «کنعان» از داستان کوتاه «تیر و تخته»»، دوفصلنامه علمی‌ ـ‌ پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر،  شماره 1: 90-77.
سجودی، فرزان(1388). «ارتباطات بین فرهنگی: ترجمه و تأثیر آن در فرایندهای جذب و طرد»، فصلنامهتحقیقاتفرهنگی، شماره 1: 153-141.
سجودی، فرزان(1386). «ارتباطات بین‌ فرهنگی: رویکردی نشانه‌شناختی»، فصلنامه فرهنگ و هنر، شماره 3، تهران: جهاد دانشگاهی.
سرفراز، حسین(1393). نشانه‌شناسی فرهنگ، هنر و ارتباطات، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)
سلطانی، علی‌اصغر(1384). قدرت، گفتمان و زبان، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
سمننکو، الکسی(1396). تار و پود فرهنگ؛ درآمدی بر نظریه نشانه‌شناختی یوری لوتمان، ترجمۀ حسین سرفراز، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
سنسون، گوران(1390الف). مفهوم متن در نشانه‌شناسی فرهنگی، ترجمۀ فرزان سجودی، در نشانه‌شناسی فرهنگی؛ مجموعه مقالات ترجمه گروه مترجمان. تهران: نشر علم.
سنسون، گوران(1390ب). خود دیگری را می‌بیند: معنای دیگری در نشانه‌شناسی فرهنگی، ترجمۀ تینا امراللهی، در نشانه‌شناسی فرهنگی؛ مجموعه مقالات ترجمۀ گروه مترجمان. تهران: نشر علم.
شایگان‌فر، نادر؛ فرزان سجودی و قاسم تورجی(1397). «واکاوی نحوه شکل‌گیری مفهوم خود و دیگری در انیمیشن بن تن با تکیه بر روش فنی جان فیسک و پنج سطحی رولان بارت»، فصلنامه پژوهش­های ارتباطی، شماره 94: 154-129.
فلیک، اووه(1387). درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
لوتمان، یوری(1397). فرهنگ و انفجار، ترجمۀ نیلوفر آقاابراهیمی، تهران: تمدن علمی.
لوتمان، یوری(1390الف). درباره سپهر نشانه‌ای، ترجمۀ فرناز کاکه‌خانی، در نشانه‌شناسی فرهنگی؛ مجموعه مقالات ترجمه گروه مترجمان. تهران: نشر علم.
لوتمان، یوری(1390ب). نشانه‌شناسی و زیباشناسی سینما، ترجمۀ مسعود اوحدی، تهران: سروش
لوتمان، یوری و بوریس اوسپنسکی(1390). در باب ساز و کار نشانه شناختی فرهنگ، ترجمۀ فرزان سجودی، در نشانه‌شناسی فرهنگی، مجموعه مقالات ترجمۀ گروه مترجمان، تهران: نشر علم.
مهدی‌زاده، محمد(1394). سکولاریزم و خشونت نمادین در گفتمان تلویزیونی: تحلیل گفتمانی برنامه «پرگار» تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی، فصلنامه مطالعات فرهنگ و ارتباطات، شماره 31: 134- 110.
نجف­زاده، مهدی و سیدحسین اطهری(1391). نشانه­های پست­مدرن در کارتون­های تلویزیونی (تحلیل نشانه‌شناسی کارتون­های آن شرلی، پسر کوهستان، کیم پاسیبل و بن­تن). فصلنامه پژوهش­های ارتباطی، شماره 4:  19.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز(1389). نظریه و روش در تحلیل‌گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
 
Howarth david (2000) Concepts in the Social Sciences Discourse Discourse, Philadelphia: Open university press.
Laclau, E. & Mouffe, C. (1985), Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics, London: Verso.
Lotman, Jurij (2011) The place of art among other modeling systems. translated by Pern,
Tanel. Sign Systems Studies 39 (2/4): 249–270.
Lotman, Jurij (2009)Culture and Explosion, edited by Marina Grishakova; translated by Wilma Clark. Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, D-10785 Berlin.
Lotman, Jurij) 2006( The text and the structure of its audience. translated by Shukman,
Ann. In: Cobley, Paul (ed.), Communication Theories: Critical Conceptsin Media and Cultural Studies. Vol. 3. London: Routledge, 64–70.
Lotman, Jurij (2005). On the semiosphere. Translated by Wilma Clark, Sign Systems Studies, No:33.1 Published by:Tartu Ülikiooli Kirjastus, p.205-229
Lotman, Juri )2002(. Semiotics of the individual and society. Sign Systems Studies30(2): 573–576.
Lotman, Jurij (2001) The paradoxes of semiosphere. Sun Yat-seen Journal of Humanities, 12.
Lotman, Jurij (1994). The Text Within the Text. Translated by Jerry Leo and Amy Mandelker. In Trudy po Znakovym Sistemam. Tartu, Estonia.
Lotman, Jurij (1990).Universe of the Mind: A Semiotic Theory of Culture. Translated  by Ann Shukman. Bloomington: Indiana University Press. Printrd in Great Britain, copy right by, I. B. Tauris.
Lotman, Juri,Uspenski, Boris, Ginsburg L.J.(1985) The Semiotics of Russian CulturalHistory, Ithaca-Longon: Cornell University Press.
Lotman, Jurij and Uspenski, Boris (1984) The Semiotics of Russian Culture.(Michigan Slavic Contributions 11.). Translated  by Ann Arbor, MI: Department of Slavic Languages and Literatures, University of Michigan.
Lotman. Jurij & Uspenski, Boris. (1978) On the Semiotic Mechanism of Culture”, in New Literary History, Vol. 9 (2): 211-232.
Noth, W. (2001) Towards a Semiotics of the Cultural Other, in American Journal of Semiotics, Vol. 17 (2):239-251.
Posner, Roland (2004) Basic Tasks of Cultural Semiotics, Signs of Power – Power of Signs. Essays in Honor of Jeff Bernard. Vienna: INST, p. 56-89.
Semenenko, Aleksei (2012) The Texture of Culture; An Introduction to Yuri Lotman’s Semiotic Theory. Palgrave Macmillan US.
Thurnwald, Richard C. (1937) “Contributions to the Analysis of the Cultural Mechanism”. In: American Sociological Review 2: 26-42.
Torop, Peeter. (2008) “Translation ascommunication and auto communication. Sign System Studies (36.2) University of Tartu.
www.khamenei.ir.